Terugkommiddag Zorg Tracks: deelnemers delen hun circulaire stappen op weg naar minder milieu-impact

Deelnemers van 7 CIRCO Tracks, 5 aansprekende pilots en cases, 2 enthousiaste Hubs. Dit zijn de ingrediënten voor de succesvolle terugkommiddag van de ‘zorg Tracks’, eind mei in het Rotterdamse BlueCity. Een middag waarop de oud-deelnemers delen welke circulaire stappen zij nu zetten, sparren over inhoudelijke vraagstukken en relaties aanknopen of verstevigen. Een terugblik op deze middag die door de CIRCO Hubs Zuid-Holland en Oost-Nederland werd georganiseerd.

In de afgelopen jaren zijn (door de regionale Hubs) al 7 CIRCO Tracks georganiseerd rondom verschillende zorgonderwerpen; van medische disposables en mobiliteitshulpmiddelen tot luiers, verpakkingsmateriaal en een circulaire IC. Dat is hard nodig, zo blijkt wel uit de cijfers: de zorg in Nederland is verantwoordelijk voor 7% van de CO2-uitstoot (net zoveel als de uitstoot van luchtvaart), 4% van het afval en 13% van het grondstoffengebruik (metalen en mineralen). De productie, het transport en de afvalverwerking van medische producten veroorzaken een groot deel van deze uitstoot. De sector staat voor grote uitdagingen. De tonnen aan COVID-19 afval tonen aan dat afvalbeheersystemen in de zorg drastisch verbeterd moeten worden. Zo is minder ‘afval inkopen’ door hier bewust op te sturen een uitdaging in de zorg. Een flink deel van het afval wordt nu behandeld als mogelijk besmettelijk, giftig of radioactief. Dit specifieke ziekenhuisafval (SZA) is per kilogram 5x zo duur om te verwerken als ‘gewoon’ restafval. Dan speelt voor veel partijen nog de vraag of zij het gebruik van disposable kunststof producten, zoals injectiespuiten, mondkapjes, handschoenen en verpakkingen kunnen verminderen door in te zetten op herbruikbare producten en instrumenten.

Tijdens hun reis op weg naar een circulaire oplossing voor deze vraagstukken, hebben deelnemers aan de CIRCO zorg Tracks niet stilgezeten. Zij zijn pilots gestart, hebben (keten)samenwerkingen opgezet en werken aan de implementatie van nieuwe circulaire businessmodellen en ontwerpstrategieën voor hun organisatie. Hoogste tijd dus om al deze opgedane kennis en ervaring met elkaar te delen. Zo krijgt men een goed zicht op wat er nu speelt in de sector en deze kennisuitwisseling maakt dat zij niet opnieuw uit hoeven te vinden wat al is gedaan in een andere Track. Tegelijkertijd zorgt het voor een scherpe blik op hun eigen circulaire roadmap en de stappen die zij zetten.

Green deal 3.0

De aftrap was voor Nicole Hunfeld (Erasmus MC). Een belangrijke stap voor de zorgsector is de Green Deal Samen werken aan duurzame zorg (Green Deal 3.0), die de umc’s, waaronder het Erasmus MC, vorig jaar ondertekende. Net als ook andere koepelorganisaties. Aan de hand van vijf doelen beschrijft de Green Deal concrete doelstellingen, die voor elke koepelorganisaties net wat verschillen. Zo moet de CO2-uitstoot met 55% teruggebracht worden (in 2030). Ook zet de Green Deal in op meer hergebruik en circulair gebruik van materialen, het verkleinen van de afvalstromen en op het verminderen van de milieubelasting door medicatiegebruik. De umc’s tonen hun stevige ambitie door te streven naar 20% reductie voor medische disposables in 2026. 

Van ambitie naar actie!

Nadat Ingeborg Gort (CIRCO Expert Team) de deelnemers meenam in de opgedane inzichten uit de Tracks, was de vloer voor 5 enthousiaste CIRCO deelnemers. Zij presenteerden welke concrete stappen zij hebben ondernomen na afronding van de CIRCO Track. Een greep uit de initiatieven:

• UMC Utrecht en de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) hebben LCA onderzoek laten doen naar de milieu impact van verschillende varianten van specula (eendenbek tang in de volksmond): roestvrij staal, fossiel kunststof en biobased kunststof. Conclusie uit dit LCA onderzoek (door CE Delft): herbruikbaar en biobased hebben een lagere milieu-impact dan de fossiele kunststof variant, zeker als deze lang meegaat. Leuk feitje: er lagen bij UMCU nog bakken met roestvrij stalen herbruikbare specula in de kast, dus nieuwe aanschaf kon achterwege blijven.
  
• DORC International is gespecialiseerd in de ontwikkeling, productie en verkoop van oogheelkundige chirurgische disposables, instrumenten en apparatuur. Zij hebben een alliantie gesmeed met TU Eindhoven en UMCU. 3 studenten zijn met 3 deelvragen over staaroperaties aan de slag gegaan, bijvoorbeeld naar circulaire bedrijfsmodellen voor gebruik van disposables. Vanuit het besef van urgentie dat er overmatig veel afval geproduceerd wordt bij elke staaroperatie. Ook nemen zij sinds kort oudere medische apparaten terug uit de markt. Deze worden door hen zelf refurbished, geüpdatet, en opnieuw verkocht in een andere markt, waarvoor dure nieuwe apparaten te kostbaar zijn. Hiermee voorkomen ze afdanken en boren een nieuwe markt aan.
• De Wittenburg Group ontwerpt en produceert complexe kunststoffen voor toepassing in producten voor onder andere de zorgsector. Als producent en ontwikkelaar van ‘compounds’ voeren zij nu met het Erasmus MC en TU Delft een pilot uit gericht op dialyse zakken. Onderwerpen daarbinnen zijn het circulair ontwerp van de zakken, inzameling mogelijkheden vergroten, hoogwaardige recycling en het recyclen van de ‘omzak’, de verpakking. 

“Wat er nodig is om te starten? Veel lef, een ontwerpende mindset en enthousiaste (keten)partners die met je mee willen doen.”  -Anne Traa, adjunct-directeur Wittenburg Group-

• Het ‘Bloody Serious-project’ van Vinylrecycling start op met het Flevoziekenhuis en Seenons. In deze ketensamenwerking wordt het proces uitgewerkt, geïmplementeerd en gevalideerd. Hoe dat werkt? Vinylrecycling verwerkt al jaren medische snijresten van producenten, maar zet in deze ketensamenwerking de eerste stapjes in de verwerking van gebruikte medische disposables. Disposables met ten minste 95% PVC, zoals infuuszakken, beademingsmaskers en veel tubing worden apart opgevangen in transparante PVC zakken. De zakken gaan vervolgens naar de fabriek in Lelystad waar dit uitval verwerkt zal worden tot transparant granulaat. Dit granulaat kan bij verschillende producenten ingezet worden als grondstof, zoals vegan schoenen, folies en inflatables.
• Billie Wonder ontwerpt wasbare luiers en accessoires. Zij werken nu aan een pilot met kinderopvangorganisatie Partou, in samenwerking met De Pot Op (zindelijkheidstraining). Hiervoor is door hen een apart systeem ontwikkeld, dat nu getest wordt op haalbaarheid en schaalbaarheid. Daarbinnen lopen zij tegen nieuwe (ontwerp)vragen aan zoals de behoefte aan dichte wasmanden die bij de wasbare luiers passen. En hoe de logistiek binnen dit systeem geoptimaliseerd kan worden: van de gebruikte luiers ophalen met busjes op fossiele brandstof naar ophalen met elektrische alternatieven. 

“Deze organisaties hebben sinds hun Track deelname gezamenlijk grote stappen gezet, zelfs in allianties. Ze blijven graag met elkaar samenwerken, ook als zij weer nieuwe uitdagingen tegenkomen. De kennis die ze hiermee opdoen, delen zij ook weer met de andere partijen. Zeer inspirerend om te zien!”  -Ingeborg Gort, CIRCO Expert Team- 

Gesloten kringloop

CIRCO-Trainer Marien Korthorst blikt met een goed gevoel terug op de terugkommiddag: ‘Het samenbrengen van de ervaringen levert echt waardevolle inzichten op. Wat mij opvalt is dat aan de meeste ‘zorg Tracks’ bijna volledige ketens hebben deelgenomen; van grondstoffenproducent, leveranciers, gebruikers, tot afvalverwerking en recycling. Hierdoor hebben bijvoorbeeld grondstofleveranciers en afvalinzamelaars/recyclers elkaar in de Track ook letterlijk kunnen opzoeken en kan afval ook echt weer grondstof worden. Zo ontstaat al binnen de Track een gesloten kringloop waarmee deze partijen een basis leggen voor een verdere samenwerking.’ 

Marien vervolgt: ‘Wat mij echt bijblijft uit de Tracks en deze middag is de verantwoordelijkheid die de zorgprofessionals voelen voor de milieu-impact van de zorg die zij leveren. Ze nemen zelf initiatief om hierin te verbeteren. Dat zie je in allerlei disciplines; van de Intensive Care, de operatiekamers, tot de ouderenzorg en bij de tandartsen. En dat ondanks de grote drukte en hoge druk. Dat verdient respect en steun van alle ketenpartners die aan de zorginstellingen leveren!’

Enthousiast geworden om ook te starten?

Dit jaar staat in Midden-Nederland de CIRCO Track – Circulaire Operatiekamer gepland. Bedoeld voor ziekenhuizen, bedrijven, leveranciers en ketenpartners die een rol spelen in de materialen en instrumenten die in ziekenhuizen op de OK worden gebruikt. Lees hier meer over deze Track.