Van disposable naar reusable: circulaire kansen voor ziekenhuizen

Update

Infuuszakken, handschoenen, schorten, incontinentiematten, spuiten, slangen van pvc of mondkapjes. De afgelopen decennia groeide de hoeveelheid medische disposables explosief. Covid-19 deed daar nog een flinke schep bovenop. Volgens onderzoek van het Erasmus MC komt er bij de verzorging van één patiënt op de IC per 24 uur ongeveer 7 volle vuilniszakken aan afval vrij. Is dat nodig? Niet altijd.

medische disposables

In een CIRCO Track komen bedrijven uit één branche samen rond een specifiek thema of met de hele keten. Tijdens een zorgvuldig opgebouwd en gevalideerd trainingsprogramma werken zij aan concrete circulaire producten, diensten en businessmodellen. Juist door dit gelijktijdig met andere bedrijven te doen, leert iedereen van elkaar en komen er interessante overkoepelende observaties boven. Maar wat zijn die observaties en branche-brede learnings? In een reeks artikelen deelt CIRCO de komende tijd de lessen van de deelnemers uit verschillende Tracks. Lees en leer mee!


 

Afvalstromen in het ziekenhuis

Ziekenhuisafval kent meerdere categorieën:

  • Specifiek ziekenhuisafval is met patiënten in aanraking geweest en daardoor mogelijk besmet. Dit moet vanuit wetgeving altijd worden verbrand.
  • Niet specifiek ziekenhuisafval wordt meestal ook verbrand als restafval, tenzij het in onderstaande categorieën van bedrijfsafval kan worden gescheiden.
  • Bedrijfsafval van kantines en kantoren dat in principe gescheiden kan worden: GFT, PMD, restafval en papier. Afvalscheiding gebeurt lang niet in alle ziekenhuizen.

Het overgrote deel van het afval uit ziekenhuizen wordt dus verbrand. Er worden waardevolle producten en materialen vernietigd in plaats van hergebruikt. Dat is precies de verspilling die we in een circulaire economie willen voorkomen. 

Kortom: er liggen meer dan genoeg uitdagingen in de zorg om verspilling van kostbare grondstoffen te voorkomen. 

 

Circulaire learnings van medische bedrijven

In de CIRCO Track Medische Disposables namen 10 bedrijven uit verschillende zorgketens hun producten en processen onder de loep. Hier kwamen duidelijke overkoepelende leerpunten uit.

1. Ketensamenwerking is onontbeerlijk om circulair te werken in de zorg.
Producenten van medische producten leveren vaak via een groothandel aan zorginstellingen. Zij spreken zelden rechtstreeks over duurzaamheid met de gebruikers van hun eigen producten: de medische professionals. Het is daarom van grote waarde om alle betrokken partijen bij elkaar te brengen. Dit leidt tot nieuwe inzichten en het vinden van kansen die de eigen bedrijfsvoering overstijgen.

2. Van disposable naar reusable kan uitkomst bieden, maar vergt verder onderzoek.
Disposable producten zijn geïntroduceerd in de medische sector als makkelijk en goedkoop. In de praktijk gaat dat niet altijd op. Herbruikbare producten kunnen wel degelijk goedkoper zijn dan disposables. De hogere aanschafkosten en kosten voor reiniging en desinfectie kunnen goed opwegen tegen de kosten van disposable alternatieven, zeker als je daar ook de CO2 emissies bij betrekt.

Het kan dus zowel financieel als milieutechnisch lonen om over te stappen van een disposable naar een herbruikbaar product. Maar in veel gevallen moet er nog wel een goede milieu-impact en economische vergelijking gemaakt worden over de gehele keten.

Naast kosten en duurzaamheid spelen praktische overwegingen een rol. Disposables zijn doorgaans minder arbeidsintensief. Ze hoeven immers niet apart ingezameld en gereinigd te worden. Er moeten dus praktische, werkbare oplossingen ontworpen worden die de drempel weghalen om te kiezen voor reusables.

3. Faciliteer gescheiden inzameling van afval.
In zorginstellingen wordt nog te weinig afval gescheiden ingezameld. Heel veel materialen belanden nu bij het niet specifiek ziekenhuisafval of het restafval. Terwijl dat afval eigenlijk gescheiden en gerecycled kan worden. De grootste uitdaging is om tijd en fysieke ruimte voor afvalscheiding te maken in een zorgsector die onder hoge druk staat.

4. Zorgvuldige materiaalkeuze en standaardisatie zijn essentieel.
Om recycling van medische disposables mogelijk te maken is standaardisatie nodig. ‘Design for recycling’ is daarbij van groot belang. Zo wordt een beperkt aantal stromen en materialen gebruikt die gemakkelijk te scheiden en te recyclen zijn. Mogelijkheden voor standaardisatie zijn het gebruik van PP en TPE voor kunststof producten die gerecycled kunnen worden. Wanneer hergebruik en recycling niet haalbaar zijn, komen biobased en composteerbare materialen in beeld. 

“Verbranding is per definitie niet circulair. Voorkomen van afval en het faciliteren van hergebruik is dat wel.”
Track Essential

Concrete circulaire plannen voor mondmaskers

In de Track waren verschillende ketens vertegenwoordigd. Vier bedrijven trokken samen op in de case rondom mondmaskers. De Mondmaskerfabriek, Greencycl, Seenons en tandarts Michiel Lieshout analyseerden hoe zij de afvalstroom van disposable mondmaskers kunnen verkleinen. 

Momenteel loopt er een pilot voor het lokaal inzamelen van mondmaskers bij tandartsen en kleinere zorginstellingen in de regio Amsterdam. Doelstelling is om hiervan te leren en vervolgens mondmaskers op grotere schaal aan te bieden voor recycling. De huidige maskers bestaan nog uit meerdere materialen (PP, elastomeer en metaal) en zijn daardoor minder gemakkelijk te recyclen. Design for Recycling kan er voor zorgen dat dit beter mogelijk wordt. De Mondmaskerfabriek onderzoekt daarnaast de mogelijkheid voor het toepassen van biobased materialen voor toepassingen waar recycling niet haalbaar is.

Ben je werkzaam in de zorg en wil je concreet aan de slag om te kijken hoe je verspilling en afval kan voorkomen? Neem dan contact op met Marien Korthorst of Siem Haffmans.

Discussieer mee