Foto door Anna Shvets
Circulair opereren is een relevant onderwerp, aangezien 7% van de CO2 uitstoot vanuit de zorgsector komt, dit is evenveel als de luchtvaart. Bovendien is er sprake van grote waardevernietiging in de keten van instrumenten voor operatiekamers. Is dit waardeverlies om te buigen naar kansen, ook op commercieel gebied? Een belangrijke vraag, want het moet economisch relevant zijn om stappen te zetten. In deze Track zijn de partijen op zoek gegaan naar het kantelpunt: wanneer kan er een herbruikbaar alternatief worden ingezet? En zijn de sterilisatieruimtes dan bijvoorbeeld groot genoeg?
‘Het inzoomen op de businesscase is van groot belang voor ons grote Amerikaanse bedrijf, alleen met duurzame argumenten kom je er in de VS niet,’ zegt Corine Libregts van Metronics, een bedrijf met 97.000 werknemers wereldwijd. ‘Nu zij zien dat het economisch interessant kan zijn, wil de board wél luisteren.’ Libregts presenteert op de Next Steps workshop de pitch over het terugnemen van medische generatoren die zij gaat houden voor de Amerikaanse board. ‘Een soort lease-contract, waardoor je eigenaar blijft van de (waardevolle!) grondstoffen die in de generator zitten. Nu ‘verdwijnen’ ze van onze radar, soms zie je ze zelfs terug op Ebay! Het is heel fijn dat ik door deze CIRCO Track dit verhaal en businesscase scherp heb gekregen.’
Medica, producent van medische trays, heeft in plaats van het ontwerp van de businesscase juist ingezoomd op het ontwerp van het eigen product. Hun product bestaat uit verschillende componenten, welke heb je daadwerkelijk nodig? Meer onderdelen betekent ook meer schoonmaak, meer verpakkingen en dus meer afval. Medica wil kritisch kijken naar het ontwerp, want ‘soms doen we dingen ook uit gewoonte’. ‘Maar wij hebben ook klanten nodig die anders naar producten willen kijken. Daarom is een CIRCO Track voordelig voor ons, hier kunnen we luisteren en praten met klanten, vuilverbranders en leveranciers. Deze kennisoverdracht tussen deze partijen is heel belangrijk om naar een goed product-ontwerp te komen!’
Dit ‘samen doen’ kwam inderdaad ook als één van de leerpunten uit Track, de overige leerpunten zijn:
- Ketensamenwerking is onontbeerlijk, dus samenwerking tussen grondstoffen-leveranciers, producenten, afvalverwerkers, ziekenhuizen, ect;
- Van disposable naar reusable is gewenst, en duidelijkheid over welke eisen er nu zijn.
- Afvalscheiding kan beter, er is veel discussie wat ‘speciaal ziekenhuisafval (SZA)’ is en wat restafval is. Restafval is veel goedkoper om te verwerken. Maar waar moet bijvoorbeeld een bebloede doktersjas bij?
- Circulair product-ontwerp: hoe kunnen we producten recyclebaar ontwerpen?
Het ministerie van IenW werkt momenteel aan een ‘circulair materialenplan’, hierboven genoemd in punt 3. Madelon de Leeuw van het ministerie werkt aan de aanscherping van de criteria van wat wel en wat gèèn SZA is. Dit (nu nog) concept is er om kosten te besparen maar ook ter verduidelijking wat nu waar hoort. Als er partijen uit de CIRCO Track willen meepraten hierover, staat de Leeuw hier voor open. CIRCO-trainer Korthorst doet alvast een voorzet en onderscheid na de Track drie kansrijke stromen:
- Disposable instrumenten
- Plastic verpakkingen
- Disposable textiel
Fresenius Kabi met wereldwijd 350.000 werknemers deed een pilotproject met afval-inzameling van infuuszakken. Hans Looman van Fresenius Kabi geeft eerlijk toe dat de pilot mislukt is: gebruikers in de ziekenhuizen deden onvoldoende mee met de inzameling. Toch hebben ze veel geleerd van de pilot, zoals dat gebruikers dus heel belangrijk zijn in zo’n project! Maar ook hoe je inzameling zou kunnen stimuleren met bijvoorbeeld financiële prikkels of statiegeld. Verder schepte het project duidelijkheid over het verminderen van materiaalsoorten in de infuuszak en wat er wel en niet mag van Europese wetgeving.
Een stap verder gaat GreenCycl: zij halen als enige medisch afval op in Nederland en zijn het eerste bedrijf dat medische instrumenten repareert. Bart van Straten spreekt ook namens Renewi, Molnlycke en de TU Delft, die allemaal meedoen in het bedrijf. Het is een consortium dat werkt aan circulaire zorg door te doen: zo is er een fieldlab voor schoonmaken van medische spullen. Bart noemt het voorbeeld van een medische roestvrijstalen ‘stapler’, die 600 tot 700 euro per stuk kost. Deze niet-apparaten worden één keer gebruikt! Hij wijst op de grondstoffen die zo verloren gaan en wat het kan opbrengen. Een doos met ingezamelde staplers (zo’n 700 stuks) levert dus een paar ton aan opbrengst aan materialen op! Bijkomend, vermindert hergebruik van grondstoffen de afhankelijkheid van bijvoorbeeld China.
Volgens hem zijn dat de doelen van de circulaire economie:
- Het reduceren van de afhankelijkheid van primaire grondstoffen
- Het reduceren van afvalstromen
- Het reduceren van de impact op het klimaat
Door de gesprekken tijdens de CIRCO Track is Van Straten op het idee gekomen van ‘urban hospital mining’: wat ligt er in ziekenhuizen in de buurt aan grondstoffen? En welke energie is er nodig voor het onttrekken ervan? Hij laat in de zaal een blok granulaat rondgaan, deze heeft GreenCycl gemaakt van versmolten OK-jassen. Er worden veel technische pilots uitgevoerd met de verhitting. Zo zijn ze ook bezig met het verpoederen van metalen instrumenten. Van Straten weet dat hij een voorbeeldrol vervult met zijn bedrijf en roept daarom op tot aanmoediging vanuit de overheid en ook voor financiering van het machinepark en het onderzoek. Ook roept hij op om met ideeën te komen, voor producten uit het ziekenhuis en de industrie. Want de businesscase is positief en creëert werkgelegenheid. Bovendien creëren circulaire initiatieven eigen grondstoffen, wat de geopolitieke onafhankelijkheid vergroot.
Concluderend is deze Next Steps workshop een succes, de zaal is erg enthousiast over de pioniers-stappen die verschillende bedrijven maken. Omdat 80% van de milieu-impact van een product wordt bepaald in de ontwerpfase, levert focus op ontwerp van product en businesscase grote voordelen op. Bovendien is het mogelijk om economisch lucratief te zijn terwijl afvalstoffen alsmede de impact op het klimaat gereduceerd worden.
Discussieer mee